Het is geen bestaand woord.
Toch spreekt ver-domming (mij in ieder geval) tot de verbeelding. Ik leg het uit als het langzamerhand steeds dommer maken (of houden) van mensen. Of, althans, pogingen daartoe; voor sommigen werkt het zo. Voor anderen is het signaleren van dit fenomeen echter de spreekwoordelijke peperkorrel in de kont die aanzet om echte kennis en informatie op te zoeken en te gaan delen.
Dat technocratische aspect uit de titel zal ik even (wel via een omweggetje) toelichten.
Onlangs was er een klein probleem met mijn dierbare Volvo; een stuurslotfout. Niks ernstig, alleen zorgt de beveiliging ervoor dat je dan niet meer voor- of achteruit kunt omdat de auto domweg niet meer te starten is. Dus ging ze naar de garage. En kreeg ik een leenauto mee.
Dat was een super-de-luxe nieuwe hybride Volvo XC60.
Vol met alle electronica die maar voor auto’s beschikbaar is op dit moment. De gastvrouw van de garage legt me, met veel humor en geduld, eerst uit hoe zo’n auto werkt; het was namelijk mijn eerste kennismaking. Vervolgens ga ik lekker op weg, muziekje aan, helemaal top.
Op een zeker moment echter krijg ik de indruk alsof er iemand aan mijn stuur zit te trekken.
Ik vraag me af of dat een probleem van de auto is of dat ik niet alleen in de auto zit. 😱 Maar al snel is het me duidelijk dat dat getrek aan het stuur samengaat met de cruise-control. Zonder cruise-control gebeurt er niets, mét wordt het getrek waarneembaar. En dan heb ik het door; de auto houd me binnen de lijntjes van de rijbaan! Ik probeer het uit door het stuur even heel losjes vast te houden (loslaten kan niet want dan slaat ie alarm), en ja hoor, keurig stuurt de auto zichzelf door de bocht.
Ik moet hier even over nadenken wat dit betekent.
Het lijkt namelijk heel veilig en handig. Maar bij mij gaan me de haren recht overeind staan bij de gedachte dat electronica besluit wat goed en niet goed is voor mij, door, waar het dat nodig vindt, mijn handelen te corrigeren. Ook de gedachte dat het allemaal binnen de lijntjes moet blijven roept bij mij vragen op. Het ontneemt je letterlijk de mogelijkheid om eigen keuzes te maken of om over de schreef te gaan. Met alle ervaringsgevolgen van dien. En dat is toch waarom we in een fysiek lichaam zitten, of niet? Om dingen te ervaren? Toch?
Het blijft niet bij het corrigeren op het sturen alleen.
In de cruise-control stand detecteert de sensor ook voorliggers en remt automatisch af of geeft gas bij als dat nodig is of kan. Het leidt tot de bijzondere situatie dat ik zie dat een voorligger afremt en vlot voorsorteert om linksaf te gaan. Er is meer dan voldoende ruimte voor mij om met dezelfde snelheid mijn weg te vervolgen. Het systeem van de auto denkt er echter anders over en vindt het nodig om (bijna) vol in de ankers te gaan; ik ben het nog net voor.
Niet ok!
Autorijden vraagt, naar mijn mening, om voortdurende aandacht en alertheid.
Het vraagt om te anticiperen op wat er verderop op de weg, voor EN achter je gebeurt. Het vraagt om het in het oog houden van de wijdere omgeving en om het inschatten van afstanden, kansen, mogelijkheden, mogelijk gevaar en gedrag van mede-weggebruikers.
Als je achter een auto rijdt waarin je kunt zien dat de bestuurder in een heftige discussie (ruzie?) verwikkeld is met een mede-passagier, dan houd je vanzelf wat meer afstand. Je kunt zien dat de bestuurder van die auto echt niet volledig met de aandacht bij de weg is. Een sensor ‘ziet’ zoiets niet terwijl je daar misschien wel op ‘leert’ te vertrouwen!
Het geeft te denken!
Er zijn steeds meer snufjes die het leven veraangenamen en het ons vooral gemakkelijker proberen te maken. Piepjes die je herinneren aan batterijen die vervangen moeten worden, bliepjes die je laten weten wanneer je sex moet hebben omdat je eisprong aanstaande is, sensoren die het licht achter je weer uit doen en meldingen die je eraan herinneren om de verjaardag van je aller, allerbeste vriendin niet te vergeten. Stel je voor.
De afhankelijkheid van electronica en technische snufjes neemt toe.
En wij hoeven daardoor steeds minder zelf te onthouden en steeds minder zelf te doen. Wat vervolgens weer iets doet met ons geheugen! Want alle functies van ons lichaam en brein die we niet gebruiken, verliezen hun waarde en verdwijnen op den duur. Uitbesteden van functies, zoals opletten als je in de auto rijdt, dragen bij aan verdomming.
Nog een voorbeeld. Een vriendin kwam er achter dat ze haar mobieltje was vergeten; die had ze op haar werk laten liggen.
De baas bellen was niet mogelijk omdat ze zijn telefoonnummer niet uit haar hoofd wist, die stond in de telefoon. ’s Avonds zou ze naar een afspraak op een plek waar ze nog niet eerder was geweest. Voor het adres was ze afhankelijk van haar telefoon, evenals voor de route die ze moest rijden. Degene waar ze een afspraak mee had kon ze ook niet bellen; ook dat nummer wist ze niet uit haar hoofd. Gelukkig wist ze nog wel het nummer van haar ouders uit haar hoofd, die wisten waar ze naartoe op weg was en konden haar uit de brand helpen.
Verjaardagen, telefoonnummers, adressen, routes….
Als puntje bij paaltje komt weten we zelf niets meer. Alles wat echt belangrijk is voor ons, gegevens die ons verbinden met echte mensen, vertrouwen we toe aan kleine apparaatjes die als een extern geheugen (en meer!) functioneren. Zonder zijn we niet alleen onthand, maar ont-hoofd! Wat zeg ik, als we hart-zaken, zoals een verjaardag van een dierbare, enkel nog toevertrouwen aan een mobieltje, dan zijn we zonder dat ont-hart!
Is dat waar alle technocratische ontwikkelingen ons naartoe willen leiden?
Naar een staat van afhankelijke, hoofd-loze, hart-(e)loze mensen die zelf niets meer weten, niets meer hoeven te onthouden en (dus?) nergens meer verantwoording voor hoeven nemen omdat het apparaat beslist?
Terug naar die auto…
Mij schiet het ongeluk te binnen van een zelfrijdende Tesla-Uber die in Tempe, Arizona, een voetganger aanreed die, met een fiets aan de hand, de weg overstak. De vrouw overleed later aan haar verwondingen. De chauffeur was ten tijde van het ongeluk erg druk met haar mobieltje en lette niet op de weg. Kijk nog even naar de beelden, ze zijn ronduit alarmerend. Want ze vertrouwde volledig op de electronica van de auto en had zelfs haar handen niet aan het stuur. Dat kon in mijn leenauto gelukkig niet. Er hebben zich meer ongelukken voorgedaan die ontstaan zijn als gevolg van vertrouwen op apparatuur die wel kan meten, maar niet kan denken en al helemaal niet kan voelen. Laat staan aanvoelen dat en inschatten dat die mensen in de auto voor je hun hoofd bij andere dingen hebben dan de weg.
Ik vind een mixer super handig!
Gelukkig bepaal ik wanneer hij aan- en uitgaat en voor hoelang. Hulpmiddelen zijn precies wat ze zijn: middelen om ons te helpen. Het gaat fout als zo’n apparaat ook het denken en een stuk regie over gaat nemen. Als we niet oppassen worden wij straks tot hulpmiddel van het apparaat in plaats van andersom! Denken en keuzes kunnen maken is een voorrecht van het menszijn. Laten we dat alsjeblieft niet uit handen geven van apparaten die geen respect, moraal en ethiek kennen!
Nina