De bedachte omgeving

Gisterenavond was ik in Delft om aan de TU een lezing te geven over Feng Shui voor de studenten van de opleiding bouwkunde. Niet alleen werd mijn verhaal superenthousiast ontvangen, ik kreeg ook de nodige complimenten over mijn Engels. Hoe triviaal ook, het is toch leuk natuurlijk.

Maar goed, dat is niet de aanleiding om dit blog te schrijven. Iets anders wel. In gesprek met de studenten werd heel duidelijk dat tijdens hun opleiding zij erg gestimuleerd worden om vooral innovatief te denken en gebouwen, interieurs en omgevingen te bedenken die als het ware bijna buitenaards zijn. Alles mag. Maar – wat blijkt – niet alles kan. In de praktijk dan. Een aantal studenten was daar al tegenaan gelopen; hun wilde ideeën bleken niet uitvoerbaar of slechts tegen exorbitant hoge kosten gerealiseerd te kunnen worden.

Doorvragend gaven zij zelf ook aan dat de hele opleiding zich vooral richt op het ontwikkelen van kwaliteiten en vaardigheden die in hun hoofd ‘wonen’. Aspecten als beleving en gevoel voor bijvoorbeeld verhoudingen of impact op het welbevinden, komen niet of nauwelijks aan bod. Het resultaat is dat er mensen afstuderen met ‘ontwerphoofden’ die niet verbonden zijn met het lichaam of de lichamelijke beleving van een omgeving.

Bedenken is namelijk een ding. Ervaren, voelen, beleven wat een ontwerp teweeg brengt is een ander ding. En juist dat ervaren, voelen en beleven is wat wij, gewone mensen, doen als we in een omgeving zijn. Dan kan het zijn dat de gebouwde ‘natte droom’ van een architect, in de praktijk als onpraktisch, verwarrend, provocatief of niet huiselijk ervaren wordt.

Wij, gewone mensen, zijn geen wandelende ‘ontwerphoofden’.

Wij zijn zintuiglijke wezens. We reageren op wat we zien, horen, ruiken, voelen en proeven. Heel basic. Onze zintuigen zijn voortdurend de omgeving aan het scannen op zoek naar informatie die we overigens grotendeels (voor 93 procent!) onbewust ontvangen. Informatie die we nodig hebben om te bepalen of we nog veilig zijn, of dat we moeten vluchten. Informatie waar we vervolgens dus ook onbewust op reageren, maar die ondertussen wel onze stemming en houding bepalen. Zodra we ook maar een beetje het gevoel krijgen dat een omgeving niet ‘klopt’, zorgt dat voor een verhoging van het stressniveau en aanmaak van adrenaline. Want je zult toch eens moeten vluchten! Dat zijn omgevingen waarin je doodmoe wordt. Of bloedgeïrriteerd omdat de routing niet logisch is of de akoestiek voortdurend je oren teistert.

Het maakt duidelijk dat dat wat we als een normaal mens nodig hebben om ons goed te voelen in een omgeving, niet als vanzelfsprekend gerealiseerd wordt door de mensen die die omgeving ontwerpen en bouwen. Dus moeten we het zelf doen. Door je bewust te worden van je zintuigen, van de prikkels die je ontvangt, van de kwaliteit daarvan en hoe je daarop reageert.

Begin klein. Thuis.

Wat ruik je als je binnenkomt? Wat voel je als je de trapleuning vastpakt of de deurklink naar beneden drukt? Wat voelen je voeten als ze over de vloer lopen? Wat hoor je als je je voordeur opent of het raam sluit? Wat is het eerste dat je ziet als je je huis of je woonkamer binnengaat? Hoe prettig zijn die aanrakingen, die beelden, die geuren? Stemmen ze blij of te moede? Helpen ze je om je veilig te voelen? Of dragen ze juist bij aan die verhoogde staat van paraatheid die je op straat al had opgelopen? Kortom, kun je weer zacht, ontspannen, ontvankelijk en vriendelijk worden als je thuiskomt en helpt je huis je daarbij?